МагъчIваялъе рес

Коррупция: Гондурасалъул мадугьал Россия...


Улка цІуниялъул министерлъи. Росдал магІишаталъул министерлъи. Минабазулгун коммуналияб система. Россиялъул гьединал даражабазда жакъа загьирлъулеб буго коррупциялъул ахІи-хІурал. Щиб гьеб кколеб: коррупциялде данде къеркьеялъул иргадулаб кампанияйищ яги пачалихъалъ ришватчилъи, цІогь тагІинабизе хІакъаб байбихьийищ? Рехсезе ругищ тІадеги идараби? Гьабизе бугищ дурусаб тамихΙ миллиардазул махинацияби, цІогь гьабурал пачалихъиял хъулухъчагІазе? Гьеб коррупциялде данде унго-унгояб къеркьей батани, щвезе бугищ гьелъул карачелал регионазде, Дагъистаналде?

Жакъа Сердюковасул, Скрынникил цІарал, Глонасс, Ростелеком, ЖКХ ва гІемер цогидал идараби рехсолел руго улкаялда цинтІаго багъарараб коррупциялде данде къеркьеялъул багъа-башариялда хурхун. Рехсолел руго миллиардал. Гьединаб хІакъикъаталде кІудияб кІвар буссинабулеб буго коррупциялдаса свакан бугеб жамгІияталъул. Гьедин бицунеб буго информациялъул алатаз. Журналистаз гІамал гьабулеб буго, «-Кколищ гьеб кинабго тІадтаразул даражаялда коррупциялде, ришватчилъиялде, цІогьалде данде бищунго тІадегІанаб даражаялда гьабулеб унго-унгояб къеркьей?» - абураб суалалъе жаваб батизе. Гьединабго суал кьуна рузман къоялда информациялъул алатазул хІалтІухъабазулгун гара-чІвариялда журналист Марианна Максимовскаялъ россиялъул премьер-министр Дмитирий Медведевасе.

Дмитрий Медведев: «Коррупциялде данде жакъа гьарулел галаби ккола, ахирисел соназда нухмалъиялъ гьабулеб хІалтІи битІахъеб къагІидаялда халат бахъинаби. Сундул дица бицунеб бугеб? Россиялъул тарихалда жаниб, кІвар буссинабулеб буго - бищунго ахирисеб заманалъул гуреб, советияб историялъул гуреб - россиялъул тІолабго историялда жаниб гІуцІана коррупциялде данде къеркьеялъе къваригІунеб къануназул тІубараб система. Гьеб гуребги, нилъ гъорлъе лъугьана коррупциялде данде къеркьеялъул халкъазда гьоркьосел конвенциязде. Заманалдаса къадар къадру-къиматалде буссуна. Ва гьанже загьирлъулебги ккола, дир пикруялда, лъабго тренд дандеккеялъул хІакъикъат. Гьале гьел: коррупциялде данде къеркьеялъул жамгІияталъул хьул, гьелъие къваригІунел нормативияб кьучΙ, къанунал ва политикияб хьул. Гьеб лъабабго фактор дандеккеялъул хІассил ккола жакъа нилъеда бихьулеб. Гьелъ рес кьолеб буго коррупциялде данде унго-унгояб рагъ тІобитІизе.»

Нижер программаялъе комментариял гьарурал божулел гьечІо гьеб байбихьиялъ рукІине кколел хІассилал кьезе рукІиналда. Цо-цояз гьеб риккунеб буго гІодобе кколеб бугеб рейтинг ва холеб авторитет хвасар гьабиялъе иргадулаб PR-кампания кколин. Мисалалъе, гьедин риккунеб буго «Дагестанцы» абураб лъиданиги бачІеб газеталъул бетІерав редактор ГъазимахІамадов ГІалисултаница.

ГъазимахІамадов ГІалисултІан, "Дагестанцы" абураб газеталъул бетІерав редактор
ГъазимахІамадов ГІалисултІан, "Дагестанцы" абураб газеталъул бетІерав редактор
ГъазимахІамадов ГІалисултІан: «Хакъикъаталдаги Москваялда"Оборонсервис" фирмаялда сверун гьабулеб жо коррупциялде, ришватчилъиялде, цІогьалде данде гьабулеб кампания гуро. Гьелде политикияб акцийилан абизе кколеб батила. Гьеб политикияб рахъалъан гьабулеб тадбир ккола тІадтаразул гІодобе ккараб авторитет, къадру-къимат борхизабиялъе гьабулеб жо буго гьеб.

Щиб, президентасдаги премьер-министрасдаги лъалеб букІинчІищ улка цІуниялъул министрлъун щив таравали?! Щиб, гьезул щаклъийищ ккун букІараб гьес жиндирго къагІидаялда хІалтІи гьабизе букІиналда?! Хакъикъаталдаги гьезда гьеб цІакъ якъинго лъалаан гьез гьениб гьабулеб бугеб жо. Лъалеб букІун батичІони, щай гьез букІине кколеб къагІидаялда хасаб хъулухъалда гьикъичІеб? Гьенисан информация гьечІогойищ букІараб? Лъабабилеб нухалда президентасул тахалде вачІарав Питинил жакъа гьечІо кІанцІизе бакІ, гьес бихьизабизе ккола жинца кинаб букІаниги хІалтІи гьабулеб букІин.

Гьеб ккола квешаб гъветІалда раккарал тІугьдул рахъулел руго гьел гІадамалин абураб жо. Амма кьалбаздасаго коррупция тІагІинабиялъе гьезул къуватцин гьечІо. Щайгурелъул федералияб централда бугеб коррупциялъул гІаркьалаби руго регионазде щун. Регионазда, Дагъистаналда, мисалалъе, коррупциялде данде гьабулеб кинабгІаги хІалтІи гьечІо. Гьабизе ресги гьечІо. Щайгурелъул жакъасев бетІер ккола коррупциялъул кьучІ гІуцІараб наслу-тухумалъул вакил. Гьедин бугеб мехалда коррупциялде данде къеркьеялъул хІассил ккезе ресцин гьечІо.»

Машгьурав юрист, юридикиял гІелмабазул кандидат ва ГІелмияб академиялъул член-корреспонтент Шахрудинил МахІамадица абулеб буго улка цІуниялъул министр цевего хъулухъалдаса вахъизе кколев вукІанин, нилъер регионалда гьесул генералаз миллионал пасат гьарулеб букІиналъул лъиениги балъголъицин букІинчІин.

Шахрудинил МахІамад, юридикиял гІелмабазул кандидат
Шахрудинил МахІамад, юридикиял гІелмабазул кандидат
Шагьрудинил МахІамад: «Гьанже гьез гьабулеб жо релъараб буго бакъанидаги рахъун берал кІокІолеб гІадаб жо. Гьез гьеб гьабизе кколеб букІана цебего. Сунде балагьун гьел чІун рукІарал? Дир пикруялда, парахатго жидерго киналго ишалги лъугІинарун, гьел гьанже рагъарун руго мисалазе, рихьдае ишал гьаризе. Гьедин кколеб буго дида. Босе мисалалъе Улка цІуниялъул министерлъи. Хаселалде балагьун солдатазул ретІел хисиялъе бахъараб хІаракат, квеналъул ишал. Объектазда хІалтІулел рукІарал гІолохъабазда лъала гьениаб гьабулеб бугеб. Гьебго мадугьалил чачаналъ, Жанубияб Осетиялда. Дагьалъ цеве дун кІалъан вукІана дова хІалтІулев вукІарав кІиго инженергун. Гьез абулеб буго, жидеде рагъулаз абулеб букІанин, жидее ургъел гьечІин нужеца гьениб хьутІалъул объектал ранигиян, нижее кьолеб жо кьейин, хадуб нужеего бокьараб гьабеян. Жал гьединал ишаздаса нечерал ругин, жидер лъикІал специалисталги ругин, нужеца гьединал ишал гьаругеян абун хадубцин, гьез добго такрар гьабулеб букІунин. Гьединал руго генералал. Мисал хІисабалда гьез бицунеб буго Итумкалаялда вукІарав пуланав полковникасда хурхараб история. Жиндие кьураб жоги босун Москваялде арав полковник моцІалдаса нахъ вуссанин генераласул цІарги щунила, бицана гьез. Гьел чагІи церего тамихІалде цІазе кколел рукІана.»

Transperency International абураб халкъазда гьоркьосеб коррупциялда хадуб хал кколеб гІуцІиялъул россиялъул бутІаялъул нухмалъулев хисулев Иван Ниненкол пикруялда, жакъа аслияб къагІидаялда Москваялда цогьалъул хІужжаби тІатинари кколеб гьечІо коррупциялде данде къеркьеялъул кампания.

Иван Ниненко, Transperency International абураб гІуцІиялъул россиялъул бутІаялъул нухмалъулев хисулев
Иван Ниненко, Transperency International абураб гІуцІиялъул россиялъул бутІаялъул нухмалъулев хисулев
Иван Ниненко: Гьеб ккола коррупциялде данде тадбирал гьариялъул элитабазул рагъ. Гьеб кампания бугин абизе бегьуларо, гьел ккола коррупциялде данде къеркьеялъул ратІа чІарал хІужжаби."

ГІемерисел журналистазул пикруялда, халкъалъе цІакъ ракІалъе гІолеб буго коррупциялде данде гьарулел галаби лъица гьел гьарулел рукІаниги, букІине те низам цІунулеб, букІине те магъалабазул идарабаз, амма Кремлалъул даражаялда гьединал галабаз цебе гІадамазул баккизабулеб букІанин цІакъ кІудиял хьулалин, риккунеб буго гьез. Амма ахирисеб заманалда загьирлъулеб антикоррупциялъулаб багъа-башариялъ халкъ абизегІанго боххизабулеб гьечІин, риккунеб буго Левада-централъ. 23-26 ноябралда гьарурал гьикъа-бакъияз бихьизабулеб буго, жидее суалал кьурал гІадамазул 38-гІанаб процент, гьеб кампания Путиниде божилъи цІиккинабиялъе гьабулеб иргадулаб кампания кколин абураб пикру къабул гьабизе хІадураб букІин. ЧІван къотІун гьединаб пикруялда рази гьечІезул къадар рагІула 5 процент.

Transperency International гІуцІиялъул "Коррупция бихьиялъул индексалъул 20І2 соналъул сияхІалда" І74 улкаялда гъорлъ Россия буго 133 бакІалда. Гьелъул мадугьал гьеб сияхІалда ккола Гондурас. Цебесеб соналда нилъер улка букІана гьединабго сияхІалда І43 бакІалда, амма І82 улкаялда гъорлъ. Кколищ гьеб гьитІинаб бугониги, прогресс бугин абураб? Гьединаб суалалъе жаваб кьолаго, оппозициялъул кординациялъул мажлисалъул гІахьалчи Владислав Нагановас лъазабуна, гьениб прогрессалъул бициналъе кинабгІаги багьанацин гьечІин.

Владислав Наганов, оппозициялъул хІаракатчи
Владислав Наганов, оппозициялъул хІаракатчи
Владислав Наганов: «Дир пикруялда, коррупциялде данде къеркьеялъул рахъалдаса гьитІинабни щиб, кинабгІаги прогресс гьечІо, цебе букІаралде дандеккун. Гьебго "Оборонсервисалда", Минсельхозалда хурхун гьарулел нухмалъиялъул галаби дица риккуна, пиаралъе гьарулел ишаллъун. Гьезул мурад ккола Путинил рейтинг дагьалъги борхизаби.»

Информациялъул алатазда бицунел тІатинарурал коррупциялъулал хІужжабазда рехсолел руго миллионалги миллиардалги. Гьединаб кІудияб гІарцил къадар пачалихъалъул, ай, халкъалъул чантиниса хьибилалде ккезабулеб батани, логикаялда рекъон, рукІине ккола жидее дурусаб тамихΙ гьабурал чагІиги. Нижер программаялъул гІахьалчагІи гьеб суалалда хурхунги пессимистал кколел руго. Иван Ниненко, Transperency International Россия.

Иван Ниненко: "Дие бокьун буго кІвар буссинабизе гьел чІахІиял пачалихъиял хъулухъчагІазде гьанжеги гІайиб гІунтІизабун гьечІолъиялде. Жакъа жидеде гьедигІан кІудияб кІвар буссинабун бугел Сердюков, Скрынник гьанжеги кколаро кинаб букІаниги ишалда хурхун жидеде гІайиб гІунтІизабурал чагІи. Гьединлъидал гьезул хІакъалъул информаалатазда бицунеб къабул гьабизе кколеб буго харбал хІисабалда. Рес буго гьел гьединаллъун, ай, гІайиб гьечІеллъун хадурги хутІизе бегьиялъул. РакІалде щвезабе соналъ цебе Москваялъул регионалда казиноял хутІиялъе квербакъи гьабулел прокуроразул иш. Гьел кІудияб ахІи-хІургун росана аресталде гъоркье. Кинаб бугеб хІассил? Гьезул иш биччан танин абизе бегьула, гьеб рагІалде бахъинабичІо. Гьале жакъа гьеб ишалъул фигурантазул аслияб къадар эркенлъуда буго.»

МахІамад, кин дуда кколеб, гьедигІан машгьурлъарал коррупциялъул хІужжабазда хурхун гІайибиял чІезарун, тІамулищ жанире рехсолел батІи-батІиял идарабазул кІудиял хъулухъчагІи?

Шагьрудинил МахІамад: "ТІамуларо. РакІалда вугищ дов юстициялъул министрлъун вукІарав Валентин Ковалев? Чамалиго миллионги кванарав, хІукуматалъе кІудияб заралги гьабурав, пачалихъалъул нухмалъиялда жив тарав мехалдаги кинабгІаги пишаги бихьизабичІев, къваригІарал буюрал рахъилъухъ ришваталги росарав, хъахІбалъиги гьабурав гьесие кьолеб буго шартІияб туснахъалъул 9 сон. Гъобго соналда жиндир рукъги гьечІев, хъизанги биххарав чияс бикъун буго херай чІужуялъул дачаялдасаІ968 соналъ биччараб телевизор. Гьесие кьун буго хІакъаб туснахъалъул ункъго сонги бащдабги. Дир пикруялда, хъулухъазда такъсирал гьарурал гІадамазе тамихІги букІине ккола цІиккараб. Нилъер буго гІагсаб къагІида. Дида ккохъе, гьез лъималазде килищ бихьизабураб гІадаб къагІидаялда, гьезие шартІияб тамихІ гьабизе бугин, гьедин тІабазе бугин ккола дида гьеб иш."

ГъазимахІамад ГІалисултанов: «Гьадин, рихьдае тамихІ гьабичІого теларо гьез гьел. Амма балагье щиб абулеб бугеб премьер-министр Медведевас. Гьес абулеб буго дов Сердюковги, Скрынник абурай гІаданги диваналъ хІукму къотІичІого, кколарила такъсирчагІи. Къануналда рекъон гьеб гьедин бугониги, бихьулеб буго гьезул рахъ гьес кколеб букІин. Дида бихьухъе, Медведевасул командаялъ къапила цІуниялъе рес рекъанщинаб жо гьабизе бугин ккола. Путинил командаялъги хІаракат бахъизе бегьула тамихІ гьабизе, жидерго позиция щула гьабиялъул, жибго хІалтІулеб букІин бихьизабиялъул мурадгун. Гьедин букІаниги, дурусаб тамихІ гьабизе букІин щакаб жо ккола.

Медведевас абулеб буго диваналъул хІукму гьечІого, Сердюков гІайибияв вугилан абизе бегьуларин. Дагъистаналда маскабиги ххун гІолохъаби чІвалел ругеб мехалда, щай Медведевас абулареб, нилъеца гьел гІолилал кквезеги ккун, гьезие диванги гьабун, тамихІ къотІизе кколин. Гьединаб пикру я Путиница , я Медведевас загьир гьарулел гьечІогури. Кинабго гьабулеб жо буго рихьдае.»

ЖамгІияв хІаракатчи Уладиев Сулайманица абулеб буго, жамгІият божизе кколарин, коррупциялдаса бергьине бажаруларин абурал пикрабазда.

Уладиев Сулайман, жамгІияв хІаракатчи
Уладиев Сулайман, жамгІияв хІаракатчи
Уладиев Сулайман: «Коррупция хІукуматалда кІола чІезабизе. ХІалтІабазда ругел гІадамазда бараб буго кинабго. Ахирисеб къого сонида жаниб президентлъун, мисалалъе, дун вукІарабани, къуватиял структурабазул, жанисел ишазул министр ГІисалмахІамад Набиев вукІарабани, лъикІай, яхІги-намусги бугей чІужугІадан прокурорлъунги йикІарбани, гьаб рагъги букІунароан, дица цІогьодулев цогІаги чиги толароан хъулухъазда. Цогьодулев вукІарабани, жанивги лъолаан. КІола гъоб гьабизе.

Доз, тІадтараз гІамал гьабулеб буго нилъ божизаризе. Ворейила, жал хисун жо кколарила. Гъов цояв вакъарав гьениве щванийила, гІорцизегІан гьевги цІогьдулила. ЛахІ чІегІерал гьерсал руго гьел. Дун цІогьодуларо.

ЦІогьор вукІине кколар жанив, махІцараб чурпаги кванан. Гьав Путинидаги жинда сверун ругел чагІи кІола чІезаризе. Нилъер цІогоралаги аскІор гІодор чІезарун гьезде абулеб букІарабани, ле, дур инсуе бащдаб Дагъистан бикьараб гІолин, мунги дунги гьанже жанив лъезе бегьулин абуни, гьевги чІола. ЧІоларезе гьабе къанун.»

Уладиевасулаздаго релъарал пикраби загьир гьарулаго, Ниненкоца ракІалде щвезабуна Америкаялъул хІалбихьи.

Иван Ниненко: «Коррупция бергьизе бегьулеб жо гурин абулеб бугони, гьеб ккола дурусго коррупционеразе тІибитІизабизе бокьараб пикру. Гьезие гьеб рахъалда икъбалги щолеб бугин ккола. ЖамгІияталъ кІудияб бутІаялъул гьанже ракІ чІараб буго, гьеб нилъер менталитеталъул хаслъи букІиналда. ХІакъикъаталдаги, гъобго америкаялдаги мафилъул контролалда гъоркь букІана полицияги, коррупция добаги букІана тІадегІанаб даражаялда. Америкаялда бажарана коррупция цІакъ гІодобе ккезабизе. Жиндие бокьани, бокьараб улкаялда бажарула коррупция гІодобе ккезабизе. Корупционеразул асар политикаялде дагьлъизабизе. Гьелъие къваригІунеб жо ккола жамгІияталъул хьул ва тІад таразе гьеб къваригІун букІин."
XS
SM
MD
LG